Het ToBRFV-informatiecentrum van Syngenta

Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV) is een onlangs ontdekt tobamovirus dat verwant is aan het tabaksmozaïekvirus (TMV) en het tomatenmozaïekvirus (ToMV). Het besmet tomaten en paprika’s. In tegenstelling tot andere tobamovirussen doorbreekt deze variant het in tomaten breed toegepaste TM-2² gen, dat zorgt voor resistentie tegen TMV en ToMV. Er wordt wel gesuggereerd in openbare informatie dat de L-resistentiegenen in paprika’s, die bescherming bieden tegen tobamovirussen, ook beschermen tegen ToBRFV. Dit wordt echter nog niet met wetenschappelijk bewijs gestaafd en het kan ervoor zorgen dat paprikamateriaal zelfs een verborgen bron van besmettingen is als er onvoldoende rekening wordt gehouden met paprika.

Symptomen veroorzaakt door ToBRFV in tomaten zijn vergelijkbaar met symptomen die andere tobamovirussen bij gevoelige planten veroorzaken: mozaïekpatroon op het blad, versmalde bladeren, necrose van stengel, kelken of bladstelen en/of gele vlekken op vruchten. Een groot risico is gelegen in het feit dat de symptomen kunnen worden gezien als PepMV of TSWV. Heel belangrijk is het om verdachte planten te laten testen door een geaccrediteerd laboratorium.

Het effect van ToBRFV op paprikagewassen lijkt tot dusver gering.

Er is melding gemaakt van een snelle verspreiding door heel Israël. Tomatengewassen in Mexico, de Verenigde Staten, Duitsland en Italië bleken in 2018 te zijn besmet. Sindsdien heeft het virus zich verder verspreid naar andere landen, terwijl ook pogingen zijn gedaan om het virus uit te roeien. Duitsland bijvoorbeeld is erin geslaagd ToBRFV-vrij te worden door ingrijpende ontsmettingsmaatregelen.

ToBRFV heeft op dit moment een quarantainestatus in de VS en de EU omdat de gevolgen voor het gewas aanzienlijk kunnen zijn.

Vruchten, tabak, waardplanten (bijvoorbeeld sierplanten), behandeling van gewassen en zaden zijn potentiële bronnen voor de verspreiding van tobamovirussen. Naar verwachting zal ToBRFV in dit opzicht hetzelfde zijn. Het is bekend dat tobamovirussen lang kunnen overleven in bodem, water, plantmateriaal en inert materiaal zoals kleding en gereedschap. Omdat het hier gaat om een contactziekte, zijn besmette planten en vruchten de belangrijkste factor voor de verspreiding van tobamo binnen en naar nieuwe gewassen.

Van tobamovirussen is bekend dat de risico’s van mechanische overdracht aanzienlijk groter zijn dan die van de overdracht van zaad naar zaailing. Dit is met name het geval wanneer de zaden een gezondheidsbehandeling hebben ondergaan en de zaadhuid is ontsmet.

Zaadproductie

Syngenta voert de meeste zaadproductieactiviteiten uit met strenge hygiënemaatregelen en professionele telers op afgelegen (geïsoleerde) locaties. Er wordt gebruikgemaakt van de modernste technologie. Afgelegen locaties van bijvoorbeeld de productie van verse vruchten beschermen ons tegen ziektedruk en andere soorten besmettingen. Nieuwe zaadproductiecycli beginnen met volledig geteste zaden van de ouderlijn, met gebruikmaking van faciliteiten, uitrusting en groeimedia die zeker zijn gesteld via goedgekeurde ontsmettingsmethoden en/of vervanging.

Tijdens de zaadproductie controleren de teams het gewas voortdurend op symptomen van besmetting. Wanneer deze worden waargenomen, worden gevalideerde tests uitgevoerd om vast te stellen of de ziekteverwekker aanwezig is. Waar mogelijk worden als eerste test Immunostriptests uitgevoerd op de locatie van de teler. Syngenta gebruikt Immunostrips die zijn gevalideerd om ToBRFV op te sporen. Om een betrouwbare conclusie te kunnen trekken, worden positieve Immunostripresultaten bevestigd door een laboratoriumtest.

Totdat de definitieve conclusie er is, worden maatregelen genomen om verdere verspreiding van de verdachte ziekteverwekker te voorkomen. Deze maatregelen worden uitgebreid wanneer de besmetting wordt bevestigd. Maatregelen zijn onder meer isolatie van de besmette planten, beperking van de toegang tot de teeltlocatie, beperkingen op het verplaatsen van gereedschap en het gebruik van speciale beschermende kleding. Na het werken in de besmette zone mogen de betrokken personen geen andere afdelingen meer betreden op dezelfde dag. Na de teeltcyclus worden de bodem, gereedschappen, uitrusting enz. grondig gedesinfecteerd.

Kwaliteitstests

Syngenta volgt de aanwijzingen van de International Seed Federation (ISF) en hun ISHI-Veg-methoden voor het testen van de gezondheid van zaden. Deze zijn internationaal erkend als referentiemethoden en aanvaard als sectornormen. Naast de strenge kwaliteitsbeheercontroles van Syngenta voldoet Syngenta aan de fytosanitaire eisen die door verschillende landen worden gesteld, zoals het National Seed Health System (NSHS) van USDA, het Amerikaanse ministerie van Landbouw.

De huidige methodologie is gebaseerd op gemalen zaden, wat betekent dat niet alleen de buitenkant van het zaad wordt getest, maar ook de binnenkant. Op basis van een goede bemonstering, de nauwkeurigheid van de tests en de overdracht van zaad naar zaailing kan op basis van deze test met een zeer hoge mate van betrouwbaarheid worden gesteld dat uit onze zaden geen met ToBRFV besmette planten zullen groeien.

Naast het sterke interne kwaliteitsbeheersysteem van Syngenta is het overgrote deel van de gezondheidstests op tomaten- en paprikazaden van Syngenta onderworpen aan de goedkeuring van Naktuinbouw Authorized Laboratories (NAL). Het systeem zorgt ervoor dat het zaadlaboratorium de vereiste betrouwbaarheid biedt en behoudt.

Het omvat de bemonstering voorafgaand aan de tests, het kwaliteitsborgingssysteem in het laboratorium, de expertise van de analisten, de protocollen en het uitbrengen van de resultaten via NAL-kwaliteitscertificaten en/of EU-plantenpaspoorten. Frequente bekwaamheidstests en audits door een onafhankelijke, externe partij zetten het systeem verder kracht bij.

In het kader van de leveringsstrategie mogen alle materialen pas in de handel worden gebracht als met bovengenoemde methoden en accreditaties is aangetoond dat zij vrij zijn van ziekteverwekkers. De ISHI-methode voor het testen van tobamo die de Elisa-, ToBRFV-PCR- en Biotest-methoden voor dit testen beschrijft, wordt toegepast op alle tomaten- en paprikapartijen.

Gezondheidsbehandelingen

Alle partijen tomaten- en paprikazaad krijgen tijdens de zaadextractie een sanitaire behandeling tegen het tobamovirus. Op tomaten worden behandelingen met natriumhypochloriet en trinatriumfosfaat toegepast, die doeltreffend zijn tegen bacteriën en virussen. Op paprika’s worden behandelingen met trinatriumfosfaat toegepast.

Gebleken is dat de besmettingsniveaus en symptomen kunnen verschillen tussen rassen binnen onze eigen portfolio. Bij onze interne controles zijn resistenties waargenomen en wij werken eraan om deze zo snel mogelijk met moderne technologie in onze hele portfolio door te voeren.

Gebleken is dat een variatie van materialen, met en zonder tolerantie, ook een variatie van symptomen in het veld laat zien. Dit kan het gevolg zijn van de teeltomstandigheden of de natuurlijke gevoeligheid van het ras. Verder is gebleken dat de virulentie van ToBRFV zelfs sterker kan zijn in rassen die drager zijn van de TM-2² genen. We wijzen erop dat, zonder de juiste maatregelen, materiaal zonder sterke fenotypische symptomen een groot risico kan vormen voor verspreiding van het virus.

Zoals aangegeven doet Syngenta er alles aan om te voorkomen dat met ToBRFV besmet materiaal bij klanten of telers terechtkomt. Productie, bemonstering en tests vinden plaats conform internationale handelsnormen voor zaaizaad en NAL- of NSHS-goedkeuring om de kwaliteit voor wat betreft alle aspecten van de zaadcontrole te waarborgen. Er wordt gewerkt met een ISHI-geaccrediteerde methode voor de opsporing van ToBRFV.

Wanneer een klant een besmetting met ToBRFV vermoedt, is het advies om zo snel mogelijk te testen (via Immunostrip en/of laboratorium) en contact op te nemen met een vertegenwoordiger van Syngenta, die met andere functies binnen Syngenta zal kunnen overleggen.

Mensen die in het veld werken, dienen zich te realiseren dat een ToBRFV-besmetting gemakkelijk kan worden verspreid, bijvoorbeeld via schoenen, kleding of sieraden. Naleving van strenge hygiëneregels bij een bezoek aan een kweker of producent van zaden of verse producten is in het belang van de gehele groentesector.

Deze maatregelen betreffen onder meer strikte beperkingen aan het bezoeken van de kas en meer aandacht voor schone of wegwerpkleding. Dit is vergelijkbaar met de maatregelen tegen Clavibacter.

NB: voor virussen (tobamo, magere melk) en bacteriën (Clavibacter, alcohol) zijn andere desinfectiemiddelen nodig, en ToBRFV kan voorkomen in zowel tomaat als paprika.

Het onderstaande is een niet-officiële vertaling van het document “Hygiëneprotocol tomaten versie”, dat is opgesteld door Glastuinbouw Nederland in samenwerking met GroentenFruit Huis, Plantum en Groen Agro Control, en dat op de website van de Nederlandse NPPO (NVWA) uitsluitend ter referentie is gepubliceerd. De genoemde behandelingen zijn geselecteerd op basis van hun toelating. Deze middelen moeten op de voorgeschreven manier worden toegepast; anders zijn ze niet effectief. Niet van alle middelen staat echter vast dat ze werkzaam zijn.

Persoonlijke en professionele hygiënemaatregelen bij bezoeken aan teeltlocaties van klanten:

• Minimaal elke dag een schone broek en schoon shirt aantrekken.

• Bij aankomst en vertrek van het bedrijf de handen wassen met een doeltreffend desinfectiemiddel (virussen => eiwit (melk), bacteriën => alcohol).

• De handen wassen wanneer u van de ene naar de andere ruimte gaat (kas, kantine, toilet), voor en na binnenkomst.

• Geen sieraden, horloges en telefoons meenemen in de kas. Indien nodig kunnen telefoons in een plastic zak worden gedaan die tussen de verschillende ruimten moet worden verwisseld.

• Geen mobiele telefoons opnemen in de kas.

• Brillen met alcoholdoekjes reinigen tussen de verschillende ruimten.

• De kas altijd betreden via ontsmettingsmat of hygiënesluis waar minimaal schoenen gereinigd worden.

• Beschermende kleding en schoenen dragen in het besmette/verdachte gedeelte. 

• Kleding wassen of afvoeren na afloop van het werk. Zorg ervoor dat wegwerpkleding inderdaad wordt weggegooid.

• Geen planten aanraken zonder wegwerphandschoenen te dragen.

• Handschoenen uittrekken vanaf de pols, zodat ze binnenstebuiten loskomen.

• Plantmateriaal, handschoenen, potgrond, stokken enz. die in contact zijn geweest met of afkomstig zijn van besmette/verdachte planten desinfecteren of afvoeren in gesloten zakken of containers.

• Wanneer verdachte planten worden aangetroffen, met de teler afstemmen dat deze planten in het lab worden getest.

• Tijdens een bezoek alleen noodzakelijke medewerkers meenemen. Beperk de bezoeken en de groepsgrootte.

• Per dag maar één kas bezoeken.

• Kwekers niet bezoeken tijdens de opkweekfase. Dit geldt met name wanneer de oude teelt nog aanwezig is bij telers die u dezelfde dag bezoekt.

• Bij bezoek aan een (vermoedelijk) besmette kas, direct omkleden alvorens de volgende teler te bezoeken.

• Het is niet toegestaan tomaten of paprika’s mee te nemen van huis of van de ene kas naar de andere.

• Telers bewust maken van hygiënemaatregelen indien u risicozones in hun kas opmerkt.

De klantenserviceteams van Syngenta zijn altijd op de hoogte van de hygiëneprotocollen binnen de sector. Zij zullen telers waarschuwen/adviseren wanneer tijdens een bezoek gebreken in sanitaire maatregelen worden geconstateerd. Zij worden geadviseerd eigen beschermende kleding te dragen wanneer zij klanten bezoeken.

ToBRFV-gerelateerde hygiënemaatregelen hebben betrekking op de waterbron, desinfectie tijdens het hanteren van de gewassen en veranderingen in de teeltcyclus. Voor sommige telers betekent dit mogelijkerwijs een uitbreiding van sanitaire maatregelen die nieuwe werkwijzen zullen vereisen.